Κυριάκος Δημητρίου, Τεντωμένη μπατονέτα ―από την Κατερίνα Ι. Παπαδημητρίου

Κυριάκος Δημητρίου, Τεντωμένη μπατονέτα, Homo hominis virus, εκδόσεις Σμίλη, 2023 ―Επίμετρο: Γιώργος Ρούσκας

Ο πολυγραφότατος Κυριάκος Δημητρίου, μετά την τελευταία του εκδοτική εμφάνιση με τον τίτλο Δυτικά της Φαντασίας (Σμίλη 2021), εμφανίζεται με μια νέα νουβέλα, η οποία, όπως αναφέρει και ο Γιώργος Ρούσκας στο εξαιρετικά επιμελημένο επίμετρο για το σύνολο του έργου του Κ. Δημητρίου: «…ποτίζεται βαθιά από τον μαγικό ρεαλισμό.» Η αγάπη και η βαθιά γνώση του Κ. Δημητρίου για τη φιλοσοφία διαποτίζει το σύνολο του έργου και το ίδιο συμβαίνει και στο συγκεκριμένο αφηγηματικό σύμπαν. Επιπλέον, διακειμενικότητα δεν το εγκαταλείπει, καθώς οι αναφορές σε αγαπημένους φιλοσόφους, αλλά και στο αρχαίο πνεύμα, καθώς και η αυτοδιακειμενικότητα, αφού διατηρεί μια συνέχεια και έναν διακειμενικό διάλογο με τα ίδια τα του έργα και επαναφέρει τους ήρωές του. Ταυτόχρονα, η ρεαλιστικότητα του αφηγηματικόυ του σύμπαντος συνδέεται και με τη δυστοπία, καθώς περιγράφει έναν κόσμο ο οποίος ενώ έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός δυστοπικού μέλλοντος αναφέρεται στην πραγματικότητα, με τη χρήση συμβόλων, τα οποία κεντούν την τεχνική του αριστοτεχνικά.

Υποβόσκων, εννοούμενος, υπαινικτικός ρεαλισμός, μαγικός ρεαλισμός, δυστοπικές ψηφίδες και συμβολισμός, σ’ έναν αφηγηματικό χορό που κλέβει την αναγνωστική ματιά και αιχμαλωτίζει το ενδιαφέρον. Και όλα τα παραπάνω συνυπάρχουν με τη συνδρομή του δοκιμιακού λόγου και της μεταμυθοπλασίας. Ο Τζόναθαν, ένας άδολος, αμερόληπτος παρατηρητής της ανθρωπότητας, (ήρωας της Αθέατης πολιτείας, εκδόσεις Πορεία, 2018) δεν είναι του κόσμου τούτου, είναι ένας αναχωρητής, ο οποίος ύπταται του υπάρχοντος χώρου, εγλωβισμένος σε έναν μαγικά ρεαλιστικό σύμπαν όπου η αγνότητα, η παραδείσια ηθική υφίσταται και υπαινικτικά επιζητείται ή θα έπρεπε τουλάχιστον, όπως αφήνεται να εννοηθεί, η ιδανική ηθική κατάσταση από την οποία εξέπεσε ο άνθρωπος. Κάπως ανάποδα από την ιδανική πολιτεία του Πλάτωνα, λοιπόν.

Άνθρωπος εναντίον ανθρώπων, ενώ το δυστοπικό μέλλον, όπου η ανθρωπότητα τιμωρείται για την έκπτωση της ηθικής, την αδηφάγα ανάπτυξη, τον νοσηρό πλουτισμό και την υπερεκμετάλευση ανθρώπινων και φυσικών πόρων οδηγείται στην αυτοκαταστροφή. Όλα τα σημαντικά κι επίπονα που συμβαίνουν τώρα στην παγκόσμια σκηνή καυτηριάζονται, τίποτα δεν αφήνεται στην τύχη του. Ο σαρκασμός, το μαύρο χιούμορ, η σάτιρα, οδηγούν σε μια ακόμα αφηγηματική αρετή: στην παρωδία. Η παρώδηση του σύγχρονου τρόπου ζωής, του αστικού τοπίου και της σύγχρονης ηθικής, είναι θέματα που απασχολούν τον συγγραφέα, αλλά και η ίδια η συγγραφή και ο συγγραφέας, αφού Ο Τζόναθαν, γνωρίζει σαν τον Αδάμ, τον δημιουργό του, δηλαδή τον συγγραφέα και μπαίνει στον πειρασμό να επικοινωνήσει μαζί του σχετικά με τις προθέσεις και τις θέσεις του, «Ο Τζόναθαν ένιωσε ξαφνικά κάτι αόριστο να σαλεύει μέσα του, κάτι σαν οίκτο για τον παραστρατημένο συγγραφέα.» (σελ. 44).

Επομένως, θα λέγαμε πως η νουβέλα του Κ. Δημητρίου συγκεντρώνει πλήθος αρετών, αφού καταφέρνει να διευθύνει ένα αφηγηματικό σύμπαν με τόσες αφηγηματικές αρετές, τόσο φυσικά συνταιριασμένες μεταξύ τους. Ο ήρωάς του κινείται μεταξύ της ύπαρξης και της ανυπαρξίας. Σ’ έναν κόσμο τόσο ιδανικό, ώστε να μην καταφέρνει να αναγνωρίσει τη διεφθαρμένη σκέψη των ανθρώπων. Αφήνεται στην πλάνη και οδηγείται στη θλίψη και ίσως και στην επιθυμία του αφανισμού, αφού δεν καταφέρνει να κατανοήσει τον παραλογισμό που αντιτίθεται στη δική του αγνότητα, στη δική του κυριολεξία. Ένας Τζόναθαν, ο οποίος σύμφωνα με την κρατούσα επιστημονική άποψη, φέρει τα χαρακτηριστικά μιας αναπτυξιακής διαταραχής, η οποία ωθεί το άτομο να παραμένει προσκολλημένο στην κυριολεξία, στην αγνότητα των προθέσεων, στη δυσκολία στην κοινωνική συνδιαλλαγή, αφού δεν είναι σε θέση να ερμηνεύσει τα συναισθήματα και αναγνωρίζει τον μεταφορικό λόγο στις κοινωνικές συναναστροφές του.

Πρόκειται για ένα πολυδιάστατο αφηγηματικό σύμπαν, τόσο πυκνό σε ιδέες και τεχνικές απεύθυνσης – προσέγγισης στον αναγνώστη που δικαίως μπορεί να χαρακτηριστεί ως παρακαταθήκη για την ελληνική λογοτεχνία.

Ο Γιώργος Ρούσκας σε μια αποτίμηση του έργου του Κυριάκου Δημητρίου αναφέρει για τις επιρροές που δέχεται: «Η Ειρωνεία, η αμφιβολία, ο σαρκασμός και ο αυτοσαρκασμός. Γόνιμες επιρροές από την αρχαία ελληνική σκέψη άφθονες, ιδίως από τον Πλάτωνα και τον Όμηρο, τη μυθολογία, τους κλασσικούς της παγκόσμιας λογοτεχνίας (Ντοστογιέφσκι, Κάφκα κ. ά.), της φιλοσοφία (Κάντ, Σοπενάουερ κ.ά.) και του θεάτρυ (Σαίξπηρ, Μπέκετ, Ουάιλντ κ. ά.)»Πράγματι, κάθε επιρροή που δέχεται ο Κ. Δημητρίου τόσο από την αρχαία ελληνική γραμματεία όσο και από την παγκόσμια λογοτεχνία, αλλά και από τον φιλοσοφικό στοχασμό, τον οποίο τόσο καλά κατέχει, αξιοποιείται υποδειγματικά.

Επίσης, να συμφωνήσουμε, ότι το έργο του επιβάλλεται να τύχει μετάφρασης τουλάχιστον στην αγγλική γλώσσα και ευρύτατης κυκλοφορίας, αφού ο Κυριάκος Δημητρίου, αφού καταφέρνει να τις συστοιχίσει τη γλώσσα, την αφήγηση αλλά και τον δοκιμιακό λόγο σε μια νεοτερική λογοτεχνική κατάθεση που μπορεί να θεωρηθεί, τουλάχιστον, ως μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση για τα νέα λογοτεχνικά δεδομένα._