στάχτες

Διονύσης Χαριτόπουλος, Ο κόκκινος καθηγητής, Χρονικό ―εκδόσεις Τόπος

Το προϊόν ενός παράνομου έρωτα γεννιέται εν μέσω του εμφυλίου πολέμου, είναι αγόρι και είναι ήδη θυμωμένο. Θα μεγαλώσει σε νοικιάρικη κάμαρα Πειραιώτικης αυλής, με τον Μανιάτη βιολογικό πατέρα λαθραία παρόντα στη ζωή του, τον φούρναρη σύζυγο της Αγραφιώτισσας μάνας υποταγμένο στις βουλές της, εν τούτοις σαν γνήσιο αρσενικό.

Αυτά τα ετερόκλητα εκ πρώτης υλικά συνθέτουν το επονομαζόμενο “χρονικό” του Διονύση Χαριτόπουλου. Που καταφέρνει με μία αφήγηση στακάτη να τα ενώσει σ΄ένα σώμα, μια ψυχή, αυτή του “αγοριού”. Γεγονότα από τον στενό και τον πιο ευρύ κοινωνικό περίγυρο θα παρελάσουν στις σελίδες, σχεδόν ασχολίαστα, ελλειπτικά. Ο αναγνώστης καλείται να αντιληφθεί το μπέρδεμα των σχέσεων του αίματος και σπέρματος που ξετυλίγονται αλύπητα, σκληρά, Μανιάτικα με μία λέξη.

Η μάνα έχει ανατραφεί με αδέλφια αγόρια και ο πατέρας του παιδιού της είναι ένας άνδρας θρύλος που έχει επιζήσει με αναπηρία στο σώμα και εξ αυτού μια ψυχική πληγή ανίατη. Ο γίγαντας του Αλβανικού μετώπου θα διασχίσει κρεμασμένος σε μουλάρι γκρεμούς και παγωνιά. Η  κακουχία θα γραφτεί μοιραία πάνω στο κορμί του ενώ θα μοιραστεί τη διαδρομή προς την πρωτεύουσα με δύο άλλους τραυματίες έναν εκ δεξιών και άλλον εξ αριστερών να διαπληκτίζονται πολιτικά: οι δυο Ελλάδες, κι οι δύο πληγωμένες, κι οι δύο πεισμωμένες σαν το ζώο που τους μεταφέρει, να προοιωνίζουν την μεταπολεμική διχόνοια.

Το “αγόρι” ωστόσο μεγαλώνει υπό τη σκέπη της μητέρας, αποκτάει εκ των πραγμάτων μια ιδιάζουσα αυτάρκεια, είναι πέραν του μέσου όρου ευφυές. Θα προστατέψει με βία και πρωτοφανή αποφασιστικότητα τον εαυτό του, θα βρει καταφύγιο στα γράμματα. Πίσω του παραμονεύει άγρυπνα κι αθόρυβα η μάνα, εργάτρια σε βιομηχανία, νοικοκυρά και φάρος που εκπέμπει ιδιάζον φως, εξωστρεφές κι ερωτικό.

Με γλώσσα λιτή ο συγγραφέας μας συστήνει και το λιμάνι και τη Μάνη, τους άτεγκτους τους κώδικες . Η βία της πατρικής καταγωγής ρέει στο αίμα των ηρώων και η εποχή την ευνοεί. Φτώχεια, αυθαιρεσία, θανατικό, μεροληψία, σημαδεύουν έως θανάτου τις οικογένειες των πρωταγωνιστών που μπορεί να αλλάζουν άρδην την πολιτική τους τοποθέτηση αλλά διατηρούν ακλόνητες αξίες, με κόστος και με υπέρτατη αξία την οικογένεια και την τιμή.

Εν μέσω αυτής της ταραγμένης εποχής που η παιδεία πάσχει, η επιστήμη λάμπει κι επιβιώνει στο πρόσωπο  του “κόκκινου καθηγητή” των μαθηματικών, γνωστού για τα αριστερά φρονήματα του. Ο απών απ΄τη ζωή του αγοριού θα επανέλθει όπως έφυγε, ντυμένος με το θρύλο. Και με το κύρος που επιβάλλει με τον τρόπο του στις σχολικές κοινότητες, με το ανάστημα, την κάθετη αφοσίωση σε αρχές και αγάπες.

Η ιστορία των ανθρώπων που χωρίζουν, διώκονται, χάνουν οικείους και βρίσκονται σε μια Ελλάδα άλλη, που τους έχει σημαδέψει ανεξίτηλα δεν είναι παραμύθι. Εν τούτοις η κεντρική ηρωίδα του βιβλίου είναι πολύχρωμη και είναι η μάνα – συγγνώμη κύριε κόκκινε καθηγητά!

Μέσα στο ζόφο και στην ανέχεια, με τη βαριά σκευή του νόθου της παιδιού και του κρυφού της έρωτα, στέκεται όρθια μα και τσαχπίνα, μία αγράμματη που θα προκόψει και δεν θα χάσει ούτε ένα βήμα από την πρόοδο που ακόμα και σημειωτόν, κάνει η χώρα. Στο πιο μεγάλο μέρος της ζωής είναι και μάνα και πατέρας. Διατηρεί το ρεαλισμό με το χιούμορ της αμείωτο, τιμά τη θηλυκότητά της.

Μία φιγούρα πολύ μπροστά από την εποχή της. Σπάνια να βρεθεί ακόμα και στις μέρες μας.

*

©Μαρία Ιωαννίδου

✳︎