Σωτήρης Παστάκας -Αποκαΐδια: Οι νέοι ποιητές

Αρχείο 15/09/2017

“Οι νεαροί ποιητές”, γράφει σε κάποιο ποίημα ο Τζον Μπέρυμαν-μεταφράζω από μνήμης-”είναι σπάνιοι και γελοίοι, όπως ένας σοβαρά τραυματισμένος που ανακάμπτει”. Κάθε νεαρός ποιητής δηλαδή, προσπαθώντας να υπάρξει, να βγει στην επιφάνεια και να κερδίσει την θέση του στη ζωή, διεξάγει μια σπασμωδική πάλη ενάντια στην αφάνεια και τον “θάνατο”. Ίσως, είναι αυτή η άνιση μάχη με την αβέβαιη έκβαση που συντηρεί έναν από τους πιο ισχυρούς και ακλόνητους μύθους: αυτόν που λέει, πως ο καλλιτέχνης παρουσιάζεται ιδιαίτερος, “μυθικός” ή “υπερφυσικός” κατά τη νεαρή του ηλικία.

Προς τον μεγάλο (σε ηλικία) ποιητή, εκφράζουμε τον θαυμασμό μας, όπως σε κάποιον που υπέστη μια φοβερή δοκιμασία και την ξεπέρασε. Τρέφουμε σεβασμό και δέος, όπως για το νικητή. Λατρεία, όπως αρμόζει σε αυτόν που νίκησε τον θάνατο, γιατί ο μεγάλος ποιητής είναι για μας ο “τον θάνατον πατήσας”. Κι όμως, δεν μας δημιουργεί κάποια ιδιαίτερη περιέργεια γύρω από το άτομό του. Με άλλα λόγια, δεν μας γοητεύει: δεν αποτέλεσε ποτέ τον κεντρικό ήρωα ενός μυθιστορήματος, ει μη μόνον όταν αποδύθηκε το φωτοστέφανο του νικητή, κι έθεσε πάλι υπό συζήτησιν το μεγαλείο του, όπως ο Άσενμπαχ του Τόμας Μαν (Θάνατος στη Βενετία).

Αντίθετα, ο νεαρός καλλιτέχνης αποτελεί κατ’ εξοχήν μυθιστορηματική προσωπικότητα: από το νεαρό Βέρθερο (του Γκαίτε) στο νεαρό Ζιλιέν Σορέλ (Το κόκκινο και το μαύρο, του Σταντάλ), από το νεαρό Τέρλες (του Μούζιλ), στο νεαρό Χανς Κάστροπ (Το μαγικό βουνό, του Τόμας Μαν), στο νεαρό Χόλντεν (του Σάλινγκερ), και πάει λέγοντας.

Πρόσωπα που αφήνουν κυρίως να διαφανεί η πανευαίσθητη εφηβεία των δημιουργών τους, αν και αυτά καθ’ εαυτά δεν παρουσιάζονται να δρουν ολοφάνερα ως καλλιτέχνες, μέχρι την απροσχημάτιστη εισβολή στο προσκήνιο της λογοτεχνίας των διάφορων νεαρών Τόνιο Κρέγκερ (του Τόμας Μαν) και Στήβεν Δαίδαλος (του Τζόυς), οι οποίοι πλέον μας εκθέτουν το πορτραίτο τους ως νεαροί καλλιτέχνες, φθάνοντας μέχρι την ύστατη μεταμόρφωσή τους σε κουτάβι (Ντύλαν Τόμας: Πορτραίτο του καλλιτέχνη ως νεαρό κουτάβι).

Ο μύθος όμως, για τα υπερφυσικά σημάδια που συνοδεύουν τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός καλλιτέχνη, καταφέρνει να συντηρείται και μέσα από την ειρωνεία και τον αυτοσαρκασμό. Ωστόσο, για να εδραιωθεί η εξουσία του και να ολοκληρωθεί ως νόημα ο μύθος του νεαρού ποιητή, έχει απόλυτη ανάγκη και από αρνητικά παραδείγματα. Ας μεταφέρουμε λοιπόν, τον “μύθο” στην πραγματική ζωή και ας δούμε όλους εκείνους τους μικρούς Ρεμπώ, οι οποίοι χωρίς να διαθέτουν τη θεία χάρη του, αναλίσκονται στις πνιγηρές τους επαρχίες και τις αχανείς μητροπόλεις, παραγνωρίζοντας το αν είναι ή όχι προικισμένοι με την ιερά ύβρη του γάλλου ποιητή, και με μόνον όπλο τη νεότητά τους εξορμούν με τον ξεροκέφαλο τρόπο ενός Μάρτιν Ήντεν (βιβλίο του Τζακ Λόντον, του οποίου η ανάγνωση θα έπρεπε να είχε απαγορευθεί, γιατί υποδαυλίζει το πιο ταπεινό ένστικτο των νεαρών ποιητών: τη διεκδίκηση δημοσιότητας πάση θυσία).

Η ζωή, κυρίως όμως η λογοτεχνία, εκδικείται όλους αυτούς, γελοιοποιώντας τους: γιατί είναι γελοίος όποιος δεν παραδέχεται το θάνατό του ή την ανυπαρξία του, όπως στην αρχή του κειμένου αφορίζει ο Μπέρυμαν, ο οποίος προσθέτει μάλιστα, πως είναι λίγοι εκείνοι που καταφέρνουν να ανακάμψουν: ας τους ανακαλύψουμε.

Εάν συμμερίζεσαι κι εσύ αγαπητέ αναγνώστη, την προτίμησή μου προς τις ανθολογίες των νεαρών ποιητών-βιβλία εξάλλου, που δεν πρέπει να λείπουν από καμία βιβλιοθήκη-είναι πολύ απλό. Κατέβασε από το ράφι π.χ. την Ανθολογία του Ηλία Πολύδωρου “Νέοι Ποιητές”, εκδόσεις Κριτήριον, 1971, και καταμέτρησε-βασίζομαι στην υπομονή και το πάθος σου-τους ανθολογούμενους ποιητές: 337, παρακαλώ. Πιάσε την “Ποιητική ανθολογία της νέας Ελληνικής γενιάς”, εκδόσεις τσέπης Άγκυρας, της ίδιας χρονιάς και άνοιξέ την στη σελίδα 271, όπου ανθολογείται η “νεώτερη ποιητική φωνή” και καταμέτρησε πάλι. Μετά από όλα αυτά, συνέχισε ανάλογα με τις δυνατότητες που σου παρέχει η βιβλιοθήκη σου ή εκείνη κάποιου θείου, και ανάλογα με το κέφι σου.

Από τις τοπικιστικές ανθολογίες, π.χ. “Νέοι Βολιώτες ποιητές”, μέχρι τα παλιά τεύχη των “Επικαίρων” με τις σελίδες που αφιέρωναν στους “αναγνώστες που έχουν ταλέντο”. Προσπάθησε βέβαια να μη σου διαφεύγει και ό,τι σχετικό παράγει η σύγχρονη εκδοτική δραστηριότητα, και μη χάνεις ούτε έναν από τους διαγωνισμούς για νέους, που προκηρύσσουν σε τακτά χρονικά διαστήματα τα απογευματινά φύλλα, οι φιλοπρόοδοι εκπολιτιστικοί σύλλογοι και οι ποικιλώνυμοι φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ώστε να έχεις εξασφαλισμένη μια πολλαπλή ανάγνωση μετά από είκοσι και τριάντα χρόνια.

φωτο: Στράτος Φουντούλης