στάχτες

Απόστολος Δοξιάδης, Ερασιτέχνης Επαναστάτης, εκδόσεις Ίκαρος

Προσωπική μυθιστορία
(και της γενιάς μου)

Πασχίζω από τη στιγμή που ολοκλήρωσα την ανάγνωση των άνω των χιλίων σελίδων, να εντοπίσω την κεντρική ιδέα. Και δεν το καταφέρνω. Παρά τον όγκο του βιβλίου, τίποτα δεν μου περίσσεψε από τις πληροφορίες, τις ερμηνείες, και τη συναισθηματική τους αποτύπωση. Ενώ η αναγνωστική εγρήγορση διατηρείται ενίοτε και με την “αστυνομικού” τύπου δράση.

Η ζωή του συγγραφέα, η πολιτική, τα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν στο στενό και ευρύτερο περιβάλλον του, περνούν αυτόματα απέναντι. Ό,τι εξιστορείται είναι πραγματικό, και ό,τι υποστηρίζεται από τα συνοδά αισθήματα ειλικρινές και ιδιαίτερα βαθύ. Το χιούμορ κι ο αυτοσαρκασμός δεν έχουν συνταγή επιτυχίας, απαιτούν σκάψιμο και ικανότητα συσχετισμών. Αλλιώς ούτε το χείλι μας θα έσκαγε, ούτε τα μάτια μας θα βούρκωναν.

Μικρό παιδί, ο Απόστολος κινείται ανάμεσα στους κόσμους, της οικογένειας, της λογοτεχνίας, στοιχειωδώς και της πολιτικής. Η φαντασία του συνδέει εικόνες και πληροφορίες· καλπάζει. Στην εφηβεία αρχίζει να μυείται και να ζυγίζει ιδέες και ιδανικά σαν να προετοιμάζεται για μια μεγάλη περιπέτεια. Όταν διαμορφώνει τον αξιακό του κώδικα, συνειδητοποιεί -για να διατηρήσει διά βίου– ότι η ελευθερία και η δικαιοσύνη είναι τα ύψιστα. Και ότι το χουντικό καθεστώς τα είχε καταργήσει βάναυσα.

Η περιπέτεια του θα εκταθεί με αντιδικτατορική δράση, από την Αμερική στη Ευρώπη, στην Αθήνα. Οι διαδρομές δεν παρεκκλίνουν με κανένα πιασάρικο ερωτικό  ρομάντζο. Αντίθετα υπάρχει μία τεράστια γκάμα ευαίσθητων πτυχών και ανατομία των σχέσεων του. Ο Κ.Δοξιάδης ο πατέρας και πρώτος μέντορας, η τρυφερή συνύπαρξη με τη μητέρα και η πνευματώδης επικοινωνία με τις μεγάλες αδελφές, ο ξάδελφος που τον μυεί στην αριστερή ιδεολογία, οι συναγωνιστές μόνιμοι, περιστασιακοί όλοι παρόντες, όλοι απτοί και τρισδιάστατοι.

Το φοιτητικό κίνημα, το Πολυτεχνείο, η απαρχή, ο ρόλος στις εξελίξεις και το διάστημα ως τη μεταπολίτευση αποτέλεσε και την αφορμή για τη συγγραφή του έργου. Που σκιαγραφείται πέρα από τις δημοφιλείς εικόνες και μπαίνει στη πραγματική διάστασή του. Με τις ένδον των φοιτητών αντιθέσεις, τη συμμετοχή, τη βία και το θανατικό, με τιμή και σεβασμό στα θύματα. Αλλά και το χρονικό για τη σκληρότερη χούντα Ιωαννίδη, το δράμα της Κύπρου και τα γεγονότα που ακολούθησαν μέχρι τη πτώση της δικτατορίας.

Ελαφρύ ιντερμέδιο, για όσους ζήσαμε την εποχή είναι και η εναργής περιγραφή και εντρύφηση, – αξιοθαύμαστη η μνήμη του συγγραφέα –  στις ανακοινώσεις και το έντυπο υλικό που παρήγαγε με σθένος και με ακροβατικές διατυπώσεις ο λεγόμενος “αριστερίστικος” χώρος: μαρξιστές λενινιστές -ή και τανάπαλιν –  και οι αμέτρητοι επίγονοι, φράξιες και λογής λογής ομάδες με όραμα να εγκαθιδρύσουν τον ιδιωτικό τους σοσιαλισμό σε μία μόλις μέρα μετά τη Μεταπολίτευση!

Η πιο οργανωμένη αριστερά, των δύο ΚΚ με την επιβεβλημένη επί παρανομίας τους συνωμοτικότητας διατήρησαν στα σπλάχνα τους τις ίδιες απαρχαιωμένες δομές και μεθόδους. Με αποτέλεσμα, τα ήδη ανήσυχα μυαλά να ασφυκτιούν μέσα σε μια συνθήκη αναγκαστικής υπακοής τύπου θρησκευτικού. Ο αφηγητής διατηρεί την ένδον φλόγα που τον οδήγησε ως εκεί αλλά υπό το φως της ελευθερίας ο “εμφύλιος” στον αριστερό χώρο ξαπλώνεται. Τους ενώνει η κοινή γλωσσική κατάχρηση από στερεοτυπικά “αντικειμενικά και διαλεκτικά”. Που καμουφλάρουν μόνο την επιβεβλημένη υπακοή και παράλογη σιωπή. Η μουσική κι η τέχνη γενικότερα, ο στοχασμός φαίνεται να απομένουν, μόνο…   

 Και τα ανθρώπινα που διατρέχουν αδιάλειπτα το έργο. Είναι το κεφάλαιο “φίλοι”, αδελφικοί, με τα  δεσμά της κοινής ενεργού τους δράσης, το ήθος και το χαμηλό τους ύφος, χωρίς κανένα φωτοστέφανο, που στηρίζουν και στηρίζονται με έργα και με νοιάξιμο αυθεντικό, με κόστος και με ρίσκο, ακόμα και με  φωτογραφίες, με ονοματεπώνυμα!. Ο αναγνώστης συγκινείται και τιμά το πολύτιμο τους πέρασμα από την εποχή και τη ζωή μας.

Τέλος, θα επισημάνω τη διακριτική από τη μεριά του συγγραφέα αναφορά στο άμεσο και  σημερινό περίγυρό του. Επιβεβαιώνοντας μια προσωπική πεποίθηση: οι πιο μεγάλες υπερβάσεις και “ηρωισμοί” είναι η διαρκής μας αναμέτρηση με ό,τι πιο οικείο. Η απαλλαγή από τα αγκάθια και η  μεταστοιχείωση του σε δημιουργία, σήμερα, τώρα.

*

©Μαρία Ιωαννίδου

✳︎