στάχτες

Από το χαμένο αρχείο 15.4.2014

Οι μελέτες των ειδικών έχουν ήδη αποκαλύψει πολλά. Φιλολογία και ψυχολογία συνδράμουν στην ερμηνεία ενός πολύπλευρου έργου.  Οι φορές κατά τις οποίες η λογοτεχνία γέννησε τη φιλοσοφία είναι ελάχιστες. Περιπτώσεις όπως ο Φερνάντο Πεσσόα δεν υπήρξαν πολλές. Οι μάσκες, τα χειρόγραφα στο μπαούλο. Η περιγραφή του Οκτάβιο Παζ, σε πλήρη οικονομία συμπληρώνει τη φυσική ροπή του ίδιου του κειμένου. Παρά τις μεταφραστικές απώλειες ή τις βελτιώσεις, -κάτι τέτοιο ήταν αδύνατο να το γνωρίζει καθώς σε κάποιες περιπτώσεις η μετάφραση αναβαθμίζει την ουσία-, στο κείμενο ανιχνεύεται ξεκάθαρα η παραβολική του αξία. Μιλούμε για δημιουργούς που θέτουν τα μέτρα και ερεθίζουν διαχρονικά την κριτική λειτουργία.

Μα εκείνος γράφει πολύ μοναχικά. Παραμένει πολύπτυχος, ένα μοντέλο παλαιομοδίτικου θεάτρου. Άλλωστε επίσημος, εναντίον των αρχών, μια αλληγορία μ΄ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Ο άνδρας που σέρνεται νέος στους δρόμους είναι ο ίδιος. Το μεσημέρι του δεν είναι άλλο απ΄τη μοναξιά, δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια πρωτόγνωρη συγκίνηση. Απ΄αυτές που απαντώνται στις πολύ δραματικές ζωές και  διαθέτουν το υλικό που απαιτείται για τη διαμόρφωση ενός μύθου. Ο Οδοιπόρος θηρεύοντας τον Προμηθέα και το θάνατο, ξεπερνώντας την πολύ βαθιά ησυχία του, αντλώντας από την άγρια μοναξιά του.

Αυτός ο δημιουργός είπαν είναι καταδικασμένος. Παραμένει δέσμιος μες στο δωμάτιο, δεν ζητά τίποτε, δεν εφαρμόζει τίποτε, καίγεται μες στους χαμηλούς φωτισμούς, εξαντλείται αργά, δίχως κόπο. Βαδίζει προς τη μοίρα του, λένε είναι ανατριχιαστικό, το τέλος του μες στην αυλή ενός παράξενου άνδρα. Αυτές οι θεωρίες τον ακολουθούν καθώς περνά μέσα απ΄τα πρόσωπα, μέσα απ΄τη δόξα και το τίποτε. Παράλληλα συμβαίνουν και άλλα, ανερμήνευτα γεγονότα. Διασταυρώνονται μορφές, όπως ένα τρομαγμένο κορίτσι μες στους μυστηριώδεις κήπους, μια πολύ καθορισμένη ώρα. Όταν η Αλίκη ξυπνά και τ΄απογεύματα έξαλλη επιβιβάζεται στα λεωφορεία για το κέντρο της πόλεως. Το κέντρο της πόλεως, κάτι φοβερό, μια πολύ μοναχική φωλιά στην καρδιά του κόσμου. Εκεί σε προσμένει ένα πολύ γνώριμο πρόσωπο. Αυτός μοιάζει με σένα, ο ίδιος γερασμένος, δίχως άλλο χρόνο απάνω του, η σκοτεινή σου πλευρά. Μια βεβαιότητα πολύ δική σου και ακόμα περισσότερο σπάνιες εκείνες οι ευλογημένες συναντήσεις. Μες σε φως χυμένο, το φως που ήταν κάποτε μια ήπειρος. Σημείωσαν τις συντεταγμένες. Ήταν μάταιο. Δεν γλιτώνει κανείς απ΄εκείνον που περνά την πιο θλιμμένη ώρα της πόλης και λέει κάτι που δεν ποτέ δεν θα εξιχνιαστεί .Εκείνος φώναξε μέσα σου, όπως τα μάτια σου στράφηκαν εντός σου, όπως χώμα μες στη γη ξανά και ξανά.Αυτά που ειπώθηκαν δεν πρόκειται ν΄αποκαλυφθούν. Η λαιμαργία τελειώνει στα φυσικά πράγματα, τελειώνει μες στις πνευματικότητες. Αυτές οι γυναίκες, χαριτωμένες, αυστηρές, σχεδόν άυλες πριν την αυλή του άνδρα, αυτές οι γυναίκες δεν αγαπήθηκαν. Αυτή η μοναξιά δεν μοιράζεται, είπε και διασπάστηκε σε πολλές μορφές που χάνονταν αντίθετα στα ρεύματα, μες σε δρόμους και τους χρωματικούς καθρέφτες των μητροπολιτικών μουσείων. Το τίποτε είναι από φως άγνωστο, κλινικές καταστάσεις ή ακόμη το σημείο ψύξεως σε στήλη Φαρενάιτ. Ο Πεσσόα είναι τρομακτικός. Ειδικά το τι ειπώθηκε, αυτό που δεν θα μάθουμε ποτέ προσθέτει στο μύθο όλη την αγωνία του κόσμου. Αυτόν τον άνθρωπο αν δεν τον θαυμάσαμε είναι γιατί υπήρξαμε ανυποψίαστοι ως σφυγμοί. Ποτέ δεν υποπτευθήκαμε τη φύση μας. Αυτό το θάρρος δεν καταγράφεται ποτέ.

Κανείς δεν λησμόνησε τον Οδοιπόρο. Ύστερος καθώς ήταν παρέμεινε ένα αίνιγμα για την πόλη μας. Τον προσμέναμε στις πύλες μέρες ολόκληρες, τις νύχτες τον βρίσκαμε στις σκηνές μας, με το μαχαίρι στα πόδια, ήμερο σαν τις πρώτες στιγμές μετά τους φόνους. Λένε πως πλησιάζει ξανά, πως αργά ή γρήγορα θα φθάσει. Εμείς στρέφουμε τα μάτια  προς τους ναούς, κοιτούμε έντρομοι, χάνουμε τις ισορροπίες μας.  Ανάμεσα σ΄ανθρώπινες μάζες, ευγενείς μ΄ονόματα Αλμπέρτο Καέιρο, Ρικάρντο Ρέις, Ορέστης, ντε Κάμπος. Θρυλικές περιπτώσεις, ασημένια δαχτυλίδια και η μορφή του ποιμένα. Ο  άνδρας, τότε, ένας μόνος μες στο φως, αυτός ήταν άγνωστος. Δεν ήταν τίποτε. Ήταν εσύ, στα συντρίμμια.

©Απόστολος Θηβαίος