Ανταποκρίσεις Απόστολου Θηβαίου, Shakespeare at Dusk

Αρχείο 17/05/2016

omnia mea mecum porto

Με αφορμή τον ομώνυμο πίνακα του Έ. Χόπερ

Μια παράξενη και αυθαίρετη συγκυρία φέρνει σήμερα σ΄αντιπαραβολή τον Αμερικάνο ζωγράφο Έντουαρντ Χόπερ με τον σπουδαίο, Βρετανό δραματουργό Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Τετρακόσια χρόνια θεατρικής παρουσίας εξαργυρώνονται φέτος με πλήθος διαλέξεις, παραστάσεις, ομιλίες και ημερίδες γύρω από κάθε ζήτημα που συνδέεται με την ελισσαβετιανή δραματουργία. Η καταγωγή του Σαίξπηρ, τα σκοτεινά χρόνια τα δίχως καταχωρήσεις και βιογραφικές αναφορές, η ένταση της ποίησής του που έρχεται να επιμηκύνει τη ζωή και τη σημασία της αρχαίας, ελληνικής τραγωδίας συνιστούν μερικές μόνο απ΄τις αιτίες που ερεθίζουν και συγκινούν γύρω από τη ζωή και το έργο του.

Απ΄την άλλη ο Χόπερ, ο ζωγράφος που θα φύγει ακριβώς όπως προφήτεψε, μόνος και ξεχασμένος τον Μάη του 1967 έρχεται να συμπληρώσει μ΄έναν έμμεσο και αναπάντεχο τρόπο τη φετινή διαβούλευση γύρω απ΄την θεατρική παρουσία και τα υψηλά, ποιοτικά επίπεδα της δραματουργίας ενός ανεπανάληπτου δημιουργού.

Αφορμή για την αποψινή, ετερόκλητη συνάντηση των Χόπερ και Σαίξπηρ ο πίνακας του Αμερικάνου με τίτλο Shakespeare in Dusk. Ένα απόκοσμο τοπίο, μια ώρα μεταβατική και ακαθόριστη, μια μεγάλη πολιτεία με πηχαία όνειρα και τίτλους θαμμένους σήμερα κάτω από τόνους πλαστικού και φθηνά ναρκωτικά ευρείας κατανάλωσης. Ο Βρετανός δραματουργός μόνος την ώρα της μεγάλης ησυχίας, σαν άλλος Άμλετ, νικημένος απ΄τη μοίρα και τ΄ανθρώπινα, ξεβρασμένος από κάποια μηχανοραφία στις αμερικανικές ακτές. Ένα πλάσμα από ζωντανό μάρμαρο, δάκρυ και ψυχή στις αμερικανικές πλατείες. Χρόνια μετά την επιτυχή έκβαση της πλάνης του Κλαύδιου και αφού πια όλες οι πιθανότητες έλαβαν χώρα σ΄αυτόν τον κόσμο ένας άλλος Άμλετ, ένας Μάκμπεθ καταρραμένος με τ΄όνομά του καταδικασμένο ατενίζει απ΄το στηθαίο του την ωραία, βιομηχανική έκταση της θρυλικής πόλεως Σικάγο.

Μόνοι και ξεχασμένοι, με τη μοίρα τους παιγμένη ξανά και ξανά στα θέατρα του κόσμου και τις πινακοθήκες οι δυο τους αναβιώνουν με τη σειρά τους τις απαράλλακτες εποχές της ανθρώπινης παρουσίας. Τις ελισσαβετιανές ατμόσφαιρες και αντίστοιχα τα χρυσά χρόνια μιας Αμερικής που σήμερα διαλύεται στα συνθετικά της στοιχεία. Μια μικρογραφία του κόσμου εμπρός στα μάτια του αειθαλούς Ουίλιαμ.

Αυτός ο Σαίξπηρ του Χόπερ προφέρει καθημερινά τις αρχικές, άγιες λέξεις μες στον ευμετάβλητο κόσμο κάνοντας να κυμματίζουν λυπημένες οι αστερόεσσες στο Άρλιγκτον και αλλού. Αυτή η σκοτεινή παρουσία σκαρφαλωμένη στο βάθρο, αυτές οι ώρες που στήνουν άρρηκτους δεσμούς με τις μέρες και τις νύχτες, αυτά τ΄αγάλματα στις πλατείες, αυτοί οι ήρωες και όσα δράματα σήμερα τους καθορίζουν μαρτυρούν μερικές μόνο απ΄τις πιο σπουδαίες στιγμές της τέχνης. Στιγμές φτιαγμένες απ΄τον παλμό της παλιάς Αγγλίας και εκείνης της Αμερικής που απομεινάρια της περιστρέφονται σήμερα στον ορίζοντα μεγάλων και αθεράπευτων πόλεων, καρφωμένες στα πιο φιλόδοξα κτίρια. Η μοναξιά των δημιουργών και όσων μας κληροδότησαν υπομνηματίζει σήμερα σαν μαρτυρία του μέλλοντος κάθε εκδοχή της τέχνης, το τέλος κάθε ιδέας και κάθε πρωτοτυπίας. Μια άλλη υπενθύμιση των κύκλων της ζωής, ενός ρεαλισμού που προσδίδει στην τέχνη το κύρος και τη διαχρονικότητά της, καταργώντας σύμβολα ,αποκαθηλώνοντας σημασίες και βιβλιογραφίες. Μια ευθεία ανταπόκριση της ζωής και η τελική κυριαρχία της.

Ο Σαίξπηρ το σούρρουπο εκτεθειμένος στους ανέμους, τη μοναξιά του Ντιτρόιτ, την αγριότητα της Υόρκης, την παρατεταμένη σιωπή τριών μόνο γραμμάτων και μιας αναπάντεχης ενδοχώρας. Οι σκληρές χορδές της ιστορίας και του χρόνου πώς χτυπούν πάνω απ΄τη μορφή του, διαλύοντας κάθε εποχή, κάθε απόσπασμα. Η θλίψη του Άμλετ και η μοναξιά ενός ζωγράφου που αποθανάτισε όσο κανείς το φθηνό και αποτρόπαιο πράγμα που λέγεται ζωή. Δημιουργοί που διέκριναν και πίστεψαν στη λαϊκή μυθολογία της ζωής, τη μόνη υπαρκτή, τη μόνη ανθεκτική μες στον καταιγισμό του μέλλοντος. Δημιουργοί που κρατιούνται στη ζωή απ΄τις ζωντανές συνθήκες του έργου τους, που τρυπούν τα δάχτυλά τους και γίνονται απόψε αδέρφια. Αυτή η μεγάλη πόλη που απλώνεται στα μάτια του Ουίλιαμ και άλλοτε ο πνιγμένος ήλιος φόντο των πιο μοναχικών δρόμων όπως αποτυπώνεται στις ζωγραφιές του Έντουαρντ Χόπερ έρχονται ν΄ανασύρουν τη μεγάλη μοναξιά του δικού μας κόσμου, επιβεβαιώνοντας τον παντοτινό, κοινό τόπο που φέγγει μες στα οράματα των πιο γνήσιων δημιουργών. Όσων με τρελές από πόνο καρδιές και την αστείρευτη έγνοια του κόσμου υπερβαίνουν τον καιρό.

Γι΄αυτή τη ζωή λοιπόν, που σαν σκιά περιπλανώμενη και σαν καημένος θεατρίνος που όσο κρατά ο ρόλος του φωνάζει στη σκηνή αλλά μετά δεν ξανακούγεται ποτέ, γι΄αυτές τις παρουσίες που καίγονται σ΄ενα δωμάτιο ξενοδοχείου, μες στην καρδιά της νύχτας, σφαγμένες από φως, σκιές και λαμπερή, αμερικανική μοναξιά, αυτό το δίχως τέλος σημείωμα και οι υπαινιγμοί του που δεν κατορθώθηκαν ποτέ.