στάχτες

Αρχείο 04/10/2017

Μέρος 3oν

Η Μαρία Πανούτσου για τον J. Grotowski
Ο J. Grotowski και ο ρομαντισμός

Με  τέσσερα  στοιχεία  θα ξεκινήσω την σημερινή προσέγγιση. Ένα βιβλίο, ένα γράμμα, μια φωτογραφία και μια διεύθυνση.

1. Το βιβλίο  συμβολίζει την γνώση  που χωρίς την εμπειρία μπορεί να φανεί άχρηστη.
2. Το γράμμα συμβολίζει μια υπόσχεση.
3.  Η φωτογραφία είναι μία μαρτυρία
4. Και η διεύθυνση είναι τόπος και μνήμη  μιας πράξης

Με αυτά τα  τέσσερα στοιχεία θα ξεκινήσω το πλησίασμα σε ένα από τα πιο σημαντικά καλλιτεχνικά  ρεύματα του 19ου και εικοστού αιώνα,  τον ‘ρομαντισμό’. Δεν θα μείνω πολύ σε αυτόν απλά θα καταδείξω τα στοιχεία που χρησιμοποίησε  ή πιο σωστά τα στοιχεία τα όποια καθοδήγησαν τον Γκροτόφσκυ,  στην πορεία του  έργου του  και  προσπάθησε να τα κατανοήσει πρώτα ο ίδιος και τα  δραματοποιήσει.

Έκανε ένα ξαναζωντάνεμα μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο,  το κίνημα αυτό  στην Πολωνία σε αυτό που θα  ονομάζαμε  ρομαντισμό με  πινελιές  αναγεννησιακής  παιδείας.

Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο,  ο ρομαντισμός  ως  κίνημα  στην  Πολωνία, (λογοτεχνία,  θέατρο, μουσική, ζωγραφική)φούντωσε και πάλι.  Και εδώ  θα πρέπει  να δούμε τις διαφορές  στο κίνημα του ρομαντισμού   τον 19  και 20 αιώνα στην Πολωνία, από τον Ευρωπαϊκό Ρομαντισμό.   Επανεμφανίστηκε  λοιπόν, με  ιδιαίτερο χαρακτηριστικά, την ειρωνεία, τον κυνισμό,  το κωμικό στοιχείο ως  ανατροπή  μιας καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων. Το μετά τον πόλεμο θέατρο  στην Πολωνία, κέρδισε μια αυτοσάτιρα,  καυτηριάζοντας  τον καθολικισμό,  τον καθωσπρεπισμό αλλά και τον ίδιο τον ρομαντισμό  και τις αρχές του.

Ο ρομαντισμός    δέχτηκε  τα πυρά των συγγραφέων  και  των ανθρώπων του θεάτρου.  Ο J. Grotowski   ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΕ  διαφορετικά.   Περιέχει η δουλειά του  όλο τον κυνισμό, τον αυτοσαρκασμό   και δεν συμφωνώ  απόλυτα με τον Πολωνό Κριτικό   τον  περίφημο Jan Kott που  αναφέρει ότι ο Grotowski  δεν γέλασε ποτέ με τον εαυτό του.  Η φόρμα του  Grotowski   υπήρξε κατεξοχήν πολυσύνθετη, ένα φιλοσοφικό δοκίμιο επί σκηνής, με  ηθοποιούς που  δοκίμαζαν τις ανθρώπινες ψυχοσωματικές αντοχές τους.  Η  κωμικοτραγελαφική κατάσταση  των έργων του, αποτυπώνουν το ανατρεπτικό πνεύμα της περιόδου του μεταπολέμου,   και  είναι φανερό ότι διατηρεί μια  θλίψη λες και δεν θέλει να ξεχάσει, ή δεν μπορεί να ξεχάσει, ή να κάνει ότι ξεχνά, τα σημάδια ζωής πριν τον πόλεμο .  Δεν μπορούμε να πλησιάσουμε το έργο του χωρίς να πλησιάσουμε τα τραύματα που άφησε σε αυτόν, ο πόλεμος.

Από τις    πρώτες σκηνοθετικές του  προσεγγίσεις το στοιχείο της ειρωνείας,  της απομυθοποίησης,  του παραλογισμού   (θέατρο του παραλόγου),  μέχρι το τελευταίο του έργο το πιο ολοκληρωμένο το Apocalypsis cum Figuris μαζί με το    ‘Ταπεινό Πρίγκιπα’ (Constant Prince  (Książę Niezłomny) -)   irony   και apotheosis   με τα λόγια  του  Ludwik Flaszen,  σφυροκοπούν  ότι έχει σχέση με την υποκρισία στη θρησκεία, στην πολιτική, στην κοινωνία και  καυτηριάζουν την φαυλότητα,  την ελευθερία  που δεν είναι  ελευθερία αλλά  μια ελευθεριάζουσα  κατάσταση,   χάους και  μιζέριας μαζί.

Το ηθικό ανάστημα  του Grotowski    περιέχει όλη την αντίδραση μετά τον πόλεμο που εκφράστηκε από την διανόηση στη Πολωνία ( θα αναφέρω ονόματα   και έργα σε άλλο σημείωμα) άλλα άφησε χωρίς επιφυλάξεις, να εκφράσει την οδύνη του, για τον χαμένο παράδεισο, χαμένο σε πολύ μικρή ηλικία   όταν με την μητέρα του -ο πατέρας του, τους εγκατέλειψε –  κρυβόταν   σε χωριά  για να μην τους πιάσουν οι  γερμανοί. Το τραύμα του πολέμου  έπαιξε  μεγάλο ρόλο  στου πολωνούς καλλιτέχνες, που  σε αυτούς αναντίρρητα  ανήκει  και ο J. Grotowski,  αλλά  κρατήθηκε  ιδιόμορφα  νωπός, από τα Ρομαντικά  ιδεώδη και αρνούμενος να τα εγκαταλείψει.

Πριν τελειώσω  το σημείωμα αυτό,   ‘πετώ’ ένα όνομα   Antoine Marie Joseph Artaud και θα  επανέλθω στο  επόμενο σημείωμα, να εξηγήσω  την σχέση που  έχει με   το  έργο του  Grotowski  ( ίσως έχετε και εσείς, αρχίσει να  υποπτεύεστε).     

Επίσης θέτω το ερώτημα:  Τι πρεσβεύει το κίνημα του Ρομαντισμού και ποιος είναι ο ορισμός του;

Στο επόμενο σημείωμα

©Μαρία Πανούτσου

*

Ιστοσελίδες χρήσιμες και βιβλία:

• http://scholarship.claremont.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1013&context=mimejournal
• https://goo.gl/qq6Pky
• The Post-traumatic Theatre of Grotowski and Kantor: History and Holocaust in …By Magda Romanska
• The Unwritten Grotowski  Theory and Practice of the Encounter   By Kris Salata

Copyright © Μαρία  Σκουλαρίκου – Πανούτσου . All Rights Reserverd  ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου των κειμένων της Μαρίας Σ. Πανούτσου στις Στάχτες  με οποιονδήποτε τρόπο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια της κατόχου  Μαρίας Σκουλαρίκου- Πανούτσου. Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

Διαβάστε τα προηγούμενα της Μαρίας Πανούτσου για το θέατρο