στάχτες

Αλέξανδρος Νεχαμάς, Αρετές της αυθεντικότητας. Δοκίμια για τον Πλάτωνα και τον Σωκράτη, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης

Η συλλογή άρθρων Αρετές της αυθεντικότητας αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο την πρωτότυπη και βαρυσήμαντη συμβολή του Αλέξανδρου Νεχαμά στις σύγχρονες πλατωνικές σπουδές. Προσφέρει στον γενικό αναγνώστη τη δυνατότητα όχι μόνο να κατανοήσει τις πλατωνικές και σωκρατικές θέσεις, αλλά και να συνειδητοποιήσει τον βαθύ πυρήνα τους και την ουσιαστική τους επικαιρότητα.

Τα άρθρα είναι αυτοτελή και, ως εκ τούτου, μπορούν να διαβαστούν ανεξάρτητα. Δεν στερούνται, ωστόσο, ενότητας. Από την άποψη του περιεχομένου, τα συνέχει η ιδέα ότι, τόσο στην ηθική και την αισθητική όσο και στη μεταφυσική, ο Πλάτων επιχειρεί προπάντων να διακρίνει το αυθεντικό και γνήσιο από το ψεύτικο, την απλή απομίμηση. Από την άποψη της μεθόδου, τα διαπερνά το μοναδικό ύφος γραφής του Νεχαμά, που επιτυγχάνει μια ιδιαίτερη ισορροπία ανάμεσα στην αναλυτική ακρίβεια και την ευαισθησία στη λογοτεχνική μορφή και τη δραματικότητα των πλατωνικών διαλόγων.

Ο αδιαμφισβήτητος πρωταγωνιστής του βιβλίου είναι ο Σωκράτης και το πώς αυτός μάς εισάγει στην αυθεντικότητα της αλήθειας, του ωραίου και του αγαθού. Με τις Αρετές της αυθεντικότητας ο Νεχαμάς προσθέτει τη δική του πρωτότυπη φωνή στη φιλοσοφική παράδοση που προσπαθεί να ακούσει τη σιωπή του Σωκράτη.

✳︎

Απόσπασμα από την Εισαγωγή ―μτφρ.: Γιώργος Μπολιεράκης

[…]Τα δοκίμια για την ηθική, την ηθική ψυχολογία, την προσωπικότητα και τη ζωή του Σωκράτη, τα οποία συναπαρτίζουν το Μέρος Α ́, αντιπρο- σωπεύουν, εν συνόλω, το πιο πρόσφατο δείγμα εργασίας που περιλαμβάνει ο τόμος. Είναι αυτά που, ίσως περισσότερο από όποια άλλα, συνδυάζουν τα ποικίλα χαρακτηριστικά της γενικής προσέγγισης στον Πλάτωνα που σκιαγράφησα μέχρις εδώ. Η ανάλυση της επιχειρηματολογίας συνοδεύεται από μια ιδιαίτερη προσοχή στο δραματικό αποτέλεσμα των διαλόγων, το οποίο ισχυρίζομαι ότι υποδεικνύει πως, παρά την κυρίαρχη εντύπωση ότι ο Σωκράτης αφιέρωσε τη ζωή του στη βελτίωση των συγχρόνων του, το πρό- γραμμά του ήταν κατ’ ουσίαν πιο ατομικιστικό απ’ ό,τι συνήθως εικάζουμε. Πρωταρχικό μέλημα του Σωκράτη ήταν αυτό που αποκαλούσε ἐπιμέλεια ἑαυτοῦ, όπου αυτός ο εαυτός ήταν προπαντός ο δικός του. Ναι μεν παρότρυνε τους συγχρόνους του να κάνουν το ίδιο, αλλά ακόμη και αυτή η παρότρυν- ση εμπεριείχε ένα στοιχείο αμιγώς προσωπικό. Ο Σωκράτης παραδεχόταν, όπως είδαμε, ότι δεν γνώριζε τι είναι η ἀρετή, ταυτόχρονα όμως πίστευε ότι μόνο κάποιος που είναι αγαθός μπορεί να αναγνωρίσει έναν άλλο αγα- θό άνθρωπο. Συνεπώς, αν οι άνθρωποι έδειχναν πράγματι την επιμέλεια για τον εαυτό τους που συνιστούσε ο Σωκράτης, και έτσι γίνονταν και τον έπειθαν ότι είχαν γίνει αγαθοί, τότε ο Σωκράτης, αναγνωρίζοντάς τους, θα αντιλαμβανόταν ότι είχε πετύχει τον στόχο που είχε θέσει για τον εαυτό του, ότι είχε αποκτήσει ο ίδιος την ἀρετήν. Άρα, ο Σωκράτης ήταν πολύ λιγότερο δάσκαλος των άλλων απ’ ό,τι τείναμε να πιστεύουμε. Η βελτίωση των άλ- λων, όσο αξιόλογο και πολύτιμο σκοπό και αν αποτελεί αφ’ εαυτής, δεν ήταν κεντρικό κομμάτι της επιμέλειας που επιφύλασσε για τον εαυτό του.[…]

*

Ο Αλέξανδρος Νεχαμάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1946. Δίδαξε στα Πανεπιστήμια του Pittsburgh, της Pennsylvania και, από το 1989, του Princeton (ως καθηγητής Ανθρωπιστικών Σπουδών, Φιλοσοφίας και Συγκριτικής Φιλολογίας στην Έδρα Carpenter). Έχει τιμηθεί με πολλά και σημαντικά διεθνή βραβεία και από το 2018 είναι τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Πέρα από τα δεκάδες επιστημονικά άρθρα και τις μεταφράσεις πλατωνικών διαλόγων που έχει δημοσιεύσει, έχει γράψει πέντε βιβλία (ανάμεσά τους και οι Αρετές της αυθεντικότητας) που αποτελούν, χάρη στη φιλοσοφική τους πρωτοτυπία και τη μοναδικότητα του τρόπου γραφής, βιβλία αναφοράς στη σύγχρονη φιλοσοφία. Έχουν όλα μεταφραστεί στα νέα ελληνικά: Νίτσε: Η ζωή ως λογοτεχνία, Η τέχνη του βίου, Μόνο μια υπόσχεση ευτυχίας και Περί φιλίας.

❀