«Παιδεία θεατρική εστίν» της Μαρίας Πανούτσου, μέρος 5ο

Αρχείο 19/04/2017

Το σώμα στην αρχαία Ελληνική τραγωδία. Μέρος Τρίτο

Σ’ αυτό το τρίτο μέροςτου αφιερώματος στο σώμα στην Αρχαία Ελληνική Τραγωδία θα ήθελα να αναφερθώ σε πιο περιφερειακές σκέψεις αλλά κατά την γνώμη μου πολύ σημαντικές. Ας ξεκινήσουμε από την εμμονή.

Η εμμονή[1] έτσι και αλλιώς πρέπει να υπάρχει στη δουλειά του καλλιτέχνη. Αν αποχωρήσει η πρώτη έμπνευση και δεν υπάρχει η εμμονή για να ολοκληρωθεί μια πρώτη ιδέα, δεν θα τελειώσει ποτέ ένα έργο. Φεύγει η αρχική συγκίνηση και το ενδιαφέρον του καλλιτέχνη, στρέφεται αλλού μακρόχρονα.

Είναι επίσης και αυτό που σου δείχνει αν πρέπει να ασχοληθείς με ένα θέμα, δηλαδή σου φανερώνει την αντοχή ενός εγχειρήματος. Φαίνεται ότι με την Αντιγόνη του Σοφοκλή έχει γίνει αυτό. Καταρχήν μου αρέσει πολύ και με συγκινεί η προσωπικότητα της (persona mysterieuse).

Την έχει πλάσει έτσι ο Σοφοκλής που είναι πραγματικά πολύ γοητευτική. Δεν είναι τυχαίο που έχουν ασχοληθεί μέχρι σήμερα τόσοι άνθρωποι του πνεύματος με την Αντιγόνη. Αυτό δείχνει ότι η ‘Αντιγόνη’ έχει μια δύναμη. Και το ίδιο το έργο είναι πολύ περίεργο, και αντιφατικό, γι’ αυτό και το θεωρούσαν το έργο αυτό του Σοφοκλή, σαν ένα δείγμα λαμπερής γραφής και ενδεικτικό της Αρχαίας ελληνικής τραγωδίας.

Άνθρωποι του σύγχρονου κόσμου που κατέληξαν να νοσηλεύονται σε ιδρύματα, όπως ο Χέλντερλιν, έφτασαν σε ακραίες ψυχοσωματικές καταστάσεις, και μέσα στην τρέλα τους επανερχόντουσαν στο θέμα της Αντιγόνης. Δεν είναι τυχαίο αυτό. Η Αντιγόνη έχει μια σκοτεινή πλευρά που μάλλον θα πρέπει να ταιριάζει και σε μένα και το εξηγώ.

Ο Καστοριάδης λέει ότι η δημοκρατία δεν είναι αυτό που εννοούμε εμείς σήμερα αλλά ότι δημοκρατία για την αρχαιότητα, είναι τα όρια που θέτει ο άνθρωπος και αυτό που προσπαθεί να καταλάβει, δηλαδή ό τι είναι ‘περαστικός΄. Συμφωνώ με τον Καστοριάδη, ότι δηλαδή η τραγωδία αυτό που κυρίως προτείνει είναι η σχέση μας με το ” περαστικό, το εφήμερο”.

Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν το βλέπει συνήθως έτσι. Η αρχαία τραγωδία ακόμα και μέσα στη χαρά της ζωής, είχε και την συνείδηση του θανάτου. Η Αντιγόνη συνέχεια αντιφάσκει και είναι και ο λόγος της πολύ τολμηρός. Δε μπορώ να το φανταστώ πώς αντιμετώπισαν εκείνη την εποχή, την Αντιγόνη όταν προτείνει ότι θα μπορούσε να μη δώσει το σεβασμό που όφειλε, στον άντρα της!

Επίσης, ενώ από τη μία να λέει, ό τι η συγγένεια είναι πάνω απ’ όλα, ήδη να έχει αρνηθεί την συγγένεια με την τελευταία συγγενή που της έχει απομείνει, την αδελφή της την ίδια. Αντιφάσκει συνεχώς, λέει πως γεννήθηκε για να αγαπά κι όχι για να μισεί, μα πολύ γρήγορα μισεί την αδελφή της λέγοντας της ότι δεν την θέλει κοντά της.

Η Αντιγόνη έχει δηλαδή μια ελευθερία έκφρασης και δράσης στα όρια της αυθάδειας[2]. Εκφράζει όλα τα πολυσήμαντα που είναι ο άνθρωπος. Το γεγονός ότι συνυπάρχουν όλα τα πράγματα, το καλό και το κακό μαζί..

Γι’ αυτό είναι μεγάλα κείμενα, τα κείμενα αυτά. Διαβάζοντας καταλαβαίνουμε και τη δική μας σχέση με τον κόσμο. Δεν μπορούμε από τους ανθρώπους και τον εαυτόν μας, να ζητάμε να είναι μονοσήμαντοι, αυτό λέει ο Σοφοκλής και το ασπάζομαι και εγώ.

_______________
[1]Απόσπασμα συνέντευξης που έδωσε η Μαρία Πανούτσου στην Φαίη Τσίτου.
[2] Κείμενο της Μαρίας Πανούτσου για την αυθάδεια.

Συνεχίζεται:
Τέταρτο μέρος. ‘Το σώμα στην Αρχαία Ελληνική Τραγωδία’. «Ούτε κόθορνοι ούτε μάσκες» .