στάχτες

Κλίναμεν
ή Ποιητική παρατύπωση

Ο Σέλλεϋ ισχυρίστηκε ότι οι ποιητές όλων των εποχών έλαβαν μέρος στη συγγραφή ενός Μεγάλου Ποιήματος αενάως εν εξελίξει. Ο Μπόρχες σημειώνει ότι οι ποιητές δημιουργούν τους προδρόμους τους…[…] Αλλά οι ποιητές, ή τουλάχιστον οι ισχυρότεροι ανάμεσά τους, δεν διαβάζουν όπως διαβάζουν ακόμη και οι ισχυρότεροι κριτικοί. Οι ποιητές δεν είναι ούτε ιδεώδεις ούτε κοινοί αναγνώστες, μήτε του Άρνολντ μαθητές μήτε του Τζόνσον. Όταν διαβάζουν δεν σκέφτονται: «Τούτο είναι ζωντανό, το άλλο είναι νεκρό, στην ποίηση του Χ.» Οι ποιητές, όταν έχουν πια γίνει ισχυροί, δεν διαβάζουν την ποίηση του Χ, γιατί στην πραγματικότητα οι ισχυροί ποιητές μπορούν να διαβάζουν μόνο τον εαυτό τους. Γι’ αυτούς το να είσαι δίκαιος ισοδυναμεί με αδυναμία και να το συγκρίνεις, με ακρίβεια και αμεροληψία, σημαίνει ότι δεν είσαι εκλεκτός. Ο Σατανάς του Μίλτον, αρχέτυπο του μοντέρνου ποιητή στην πιο ισχυρή του μορφή, γίνεται αδύναμος, όταν σκέφτεται και συγκρίνει, πάνω στο Όρος Νιφάτης, κι έτσι αρχίζει εκείνη τη διαδικασία πτώσης που κορυφώνεται στον Ξανακερδισμένο Παράδεισο*, τελειώνοντας σαν αρχέτυπο του μοντέρνου κριτικού στην ασθενή του μορφή.

*

(*)John Milton, Paradise Regained (1671).

*

«Ο Μπλουμ δεν θέλησε απλώς να προτείνει μια ερμηνεία του ποιητικού φαινομένου αλλά να οργανώσει ένα ερμηνευτικό σύστημα που η καθολικότητά του να διαθέτει την εγκυρότητα και την αυτοτέλεια ενός θρησκευτικού ποιήματος ή (που είναι το ίδιο πράγμα) μιας θρησκευτικής αίρεσης. Συνδύασε λοιπόν εύστοχα ανόμοιες θεωρητικές προσεγγίσεις και συγχρόνισε με αξιοθαύμαστη μαεστρία σκοτεινές κοσμολογίες και αντίθετες μεθοδολογίες, με απώτερο στόχο την ανάδυση μιας «πρακτικής κριτικής» που να διαθέτει τη γοητεία του μοναδικού και τη δύναμη του διαφορετικού.» (Από την Εισαγωγή του Δ. Δημηρούλη).

«Ο Μπλουμ αψήφησε τις ορθοδοξίες που κυριαρχούν σε αυτό το χώρο κι έδειξε ότι προτιμά να ακολουθεί τον δικό του δρόμο. Το ίδιο το σχήμα των πραγμάτων, που βασίζονται σε όρους όπως αιτία, αποτέλεσμα, κέντρο και νόημα, τίθεται υπό ερώτηση. Βάζοντας ένα τέτοιο ερώτημα το βιβλίο του Μπλουμ ίσως είναι πολύ πιο ανατρεπτικό, σε σχέση με την παράδοση, απ’ ό,τι ισχυρίζεται. […] Το νήμα αυτού του στοχασμού οδήγησε τον Μπλουμ βαθιά μέσα στον δικό του λαβύρινθο. Πιθανώς να αποδειχθεί ότι ο Χάρολντ Μπλουμ υπήρξε, στην κατανόηση των σχημάτων της παρανάγνωσης, καθώς και στην κατανόηση του ρομαντισμού, πιο μπροστά από τον καθένα μας.» (Paul De Man)

[Harold Bloom, Η αγωνία της επίδρασης, μια θεωρία για την ποίηση. Εισαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις: Δημήτρης Δημηρούλης, εκδόσεις Άγρα

***

Ο Harold Bloom, ο κορυφαίος ίσως κριτικός φιλόλογος της εποχής που θεμελίωσε τον Δυτικό Κανόνα, δηλαδή το σύνολο των βιβλίων που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της δυτικής σκέψης, πέθανε χθες Δευτέρα 14.10.2019 σε νοσοκομείο στο New Haven. Ήταν 89 ετών.

[agrimologos.com]