Ανταποκρίσεις Απόστολου Θηβαίου, Οι Ελεγείες των ιπποτών

Αρχείο 02/05/2017

Δον Κιχώτης

Παράδοση εθνική,
άνθρωπος αιώνιος
και οικουμενικός

Σώζεται σε μια φθαρμένη χαλκογραφία. Ποζάρει πλάι στην αρχέγονη μητέρα του..Πίσω του πρέπει ν΄απλώνονται τα ανδαλουσιανά καλοκαίρια μα ποτέ δεν θα το μάθουμε. Αυτό το παράξενο παιδί έζησε και πέθανε με τον φανταστικό τρόπο που επινοούν οι πιο πιστές ψυχές. Με το σώμα του κατεστραμμένο απ΄τις στερήσεις, με τον ιδεαλισμό του ακέραιο, ανεξάντλητο ο Δον Κιχώτης κυκλοφορεί ανάμεσά μας. Συγκαταλέγεται στους κατεξοχήν ανθρώπους του άστεως. Αυτές τις μοναδικές περιπτώσεις που φαντάζουν μηδενισμένες ή μόνες και όμως επιτελούν έναν μυστικό σκοπό για τον οποίο τίποτε και ποτέ δεν θα μάθουμε.Η επανάληψη άλλωστε ήταν πάντα ένας κύκλος κλειστός, μοιραίος.

Εκτείνεται στο ίδιο ιστορικό φάσμα που διέππει τη λήθη ενός τόπου. Ο ιππότης της ελεεινής μορφής ενώπιόν σας, στη διασταύρωση πάντα κάποιας οδού Φιλελλήνων με κυριακάτικη μοναξιά μες στο βυζαντινό μας καλοκαίρι.Αυτός που χαλάει για πάντα την ησυχία ενός αιώνα ή μιας νύχτας διαθέτει σπουδαία αποθέματα και μια καινούρια λέξη για κάθε πράγμα. Ο Δον Κιχώτης που ερωτεύεται, που πικραίνεται και λοιδωρείται και που με την προσωπική του θυσία σώζει απ΄τον βέβαιο θάνατό της την ανθρώπινη φαντασία. Οι ανεμόμυλοι μετά από χρόνια ίσως έχουν χάσει την τρομερή τους όψη, ωστόσο στα βάθη της γης του Κάϊν σιγοκαίει η μορφή του γέροντα. Πλάι του ο Άμλετ και ο Φάουστ και ο Δον Ζουάν. Άνθρωποι που δεν λοξοδρόμησαν ποτέ, που παρέμειναν φάροι στον απεγνωσμένο, τον δαιμονικό κόσμο. Κάποιος Χουάν ντε Μαρουχάν, γράφει για ένα έμβλημα πλανόδιο, για μια πλάνη που στοίχειωσε σαν Χριστός τις ζωές μας δείχνοντας στους αιώνες που θα ΄ρθουν την αγαπημένη του πολιτεία.

Όπως και να ΄χει χάρη σ΄αυτόν που λέει σ΄όλα ναι, χάρη σ΄αυτόν ανασαίνει ο κόσμος. Σας είπα πως περνά, σαν ανεμική και σαν παραμύθι απ΄όλες τις ιστορίες αυτής της πόλης. Και εμείς ανυποψίαστοι για πράγματα που στην ξέφρενη ζωή μας περνούν δίχως σημάδια απ΄τις λεωφόρους μας δεν σκύβουμε να του φιλήσουμε τα χέρια, να του δείξουμε πόσο δίκιο είχε για εκείνους τους ανεμόμυλους που ήταν ανέκαθεν τρομεροί γίγαντες, φονιάδες αληθινοί και επιδέξιοι, άνθρωποι του περιθωρίου. Να υποκλιθούμε ζητώντας στοργή από την ιερή του λεγεώνα που επαναλαμβάνεται κάθε τέτοια ώρα στο βάθος της καρδιάς μας. Πώς να φανεί ανάμεσά μας, πώς να ζήσει πλάι σ΄εκείνο το παιδί με τη βαθιά αγάπη για τα βιβλία, στο παιδί που όλα τα εξηγεί σβήνοντας για πάντα την αρχαία μυρωδιά. Ο Δον Κιχώτης βαδίζει ακόμη στην Ευρώπη που γερνά. Στέκει κάπως λυπημένος και αμήχανος στο κατάστρωμα συνοψίζοντας για λογαριασμό της αναγέννησης το μερίδιο του κόσμου που ερμηνεύει η αίσθηση. Μια άλλη μεταξένια Αλίκη που ευχαρίστως καίγεται στ΄όνομα της ομορφιάς του πνεύματος, που γίνεται δόξα. Ο Δον Κιχώτης της Μάντσα, εκείνος που στροβιλίζεται στις μουσικές κωμωδίες του Μιτς Λη, ή του Ζακ Μπρελ, το πρόσωπο που κερδίζει το χειροκρότημα από μια πλατεία κατάμεστη, όταν ο γέρο Στράους συλλαβίζει τα κονσέρτα του, δεν σημαίνει τίποτε χωρίς τον ισπανικό νότο δίχως το καλοκαίρι του και εκείνη τη φαντασία του που γίνεται ευτυχία όταν κανείς μπορεί και πεθαίνει μες στους κόλπους της.

Δεν γνωρίζω τι θα΄θελα να πω. Η Κάρεν Άρμοστρονγκ επισημαίνει τη διαχρονικότητα του μύθου, την κανονικότητα που μπορεί και τον επαναφέρει αδιάκοπα με ακέραιες τις ιδιότητες και τα οράματά του. Για αυτόν τον άνθρωπο που αλλάζει για πάντα την ιστορία του κόσμου, για τον Δον Κιχώτη που σαρώνει την πραγματικότητα αμφισβητώντας ένα σωρό ιδέες στο πέρασμά του έχουν σχεδόν ειπωθεί όλα. Οι τέχνες έχουν λατρέψει τη μορφή του, η φιλοσοφία έχει διαμορφώσει τις θεματικές της επάνω στ΄όραμα και το είδος της πίστης που τον οδηγεί. Υπάρχει μια φιγούρα, κωμικοτραγική, ένα πρόσωπο μες στο οποίο εκδηλώνεται όλο το τραγικό βάθος της ανθρώπινης κωμωδίας. Η φιγούρα του κυρίου μας Δον Κιχώτη, ο Ισπανός Χριστός στον οποίο βρίσκεται και περικλείεεται ακέραιη η αθάνατη ψυχή του λαού μου. Ίσως το πάθος και ο θάνατος του Ιππότη της Ελεεινής Μορφής να ΄ναι το πάθος του ισπανικού λαού, κάθε λαού. Γύρω του φύεται εκείνο το είδος της δονκιχωτικής θρησκευτικότητας.

Ο ήρωας του Θερβάντες κατορθώνει να μας συναρπάζει. Ο ιδεαλισμός του, η φαντασία που ανατρέπει όλα τα γραμμένα αυτού του αιώνα, τ΄αποτύπωμά του που συνοψίζει την Ισπανία στην αντιπροσωπευτικότερή της εκδοχή. Μαζί με τον σύντροφό του, που εδώ και αν δεν αναφέρεται όπως του αξίζει δεν παύει ν΄αποτελεί ένα πρόσωπο ορόσημο για τις ιδέες μας, κομίζουν σ΄αυτήν την παράξενη υπόθεση μια ζωντάνια που κανένας αγώνας δεν διαθέτει πια. Εκείνος ο παλμός που διδαχτήκαμε, εκείνη η αυτοπεποίθηση που καθίσταται ερμηνευτικός κώδικας για τον κόσμο γύρω μας, εκείνες οι κουρελιασμένες σημαίες που μας άνοιξαν το δρόμο, εισάγουν για πάντα τ΄όνειρο πλάι στην εμπειρία και το ορατό. Αρθρώνουν τ΄όνομά του σε κήπους αθέατους της ζωής μας, φανταστικούς.