Ανταποκρίσεις Απόστολου Θηβαίου, Έρωτας και Ειρωνεία

Αρχείο 07/02/2017 – Η ψυχή του αηδονιού

Οι πόρνες
και οι ψευδοευλαβείς
και όλο εκείνο
το λαμπρό
εκμαγείο
που ονομάστηκε
ζωή

Ο Ανταίος Χρυσοστομίδης και ο Ντάριο Φο θα εγκαταλείψουν αυτόν τον κόσμο την ίδια χρονιά. Οι δυο τους συμπλέουν απόψε μες στην απίθανη ιστορία της τέχνης. Ο Ιταλός μπουφόνος μεταφέρει το πνεύμα της Ιταλίας στις σελίδες του “Ο έρωτας και η ειρωνεία” για ν΄αναπλαστεί από τον δικό μας Χρυσοστομίδη και να επαληθεύσει έτσι, εκείνη τη ρήση που θέλει τη μετάφραση ν΄αποτελεί μια νέα μορφή δημιουργίας. Η Φράνκα Ράμε επιμελείται ένα απ΄τα τελευταία λογοτεχνικά έργα του Ντάριο Φο. Τα σχέδια του Ιταλού ποιητή και στοχαστή συμπληρώνουν την ευτυχία αυτής της εκδοτικής πρωτοβουλίας που μεταφέρει στην ελληνική γλώσσα μια σπάνια και ίσως ανεπανάληπτη, καλλιτεχνική οπτική.

Ο Φο, εισάγοντας μια νέα μορφή καλλιτεχνικού και κοινωνικού ακτιβισμού ασκεί μια ευθεία και πρωτότυπη κριτική στην ιερατική Ιταλία του 20ου αιώνα. Ο τόπος που επώασε στους κόλπους του τον πολιτισμό της Μεσογείου, αυτός που έχτισε μια Ρώμη μ΄ομορφιά πνευματική και διαχρονική, ταξιδεύοντας μες στους αιώνες είναι η ίδια πατρίδα που συντάσσεται με το πιο σκληρό καθεστώς που γνώρισε η ανθρωπότητα από καταβολών της.

Η Ιταλία που συμπυκνώνεται στα διηγήματα του Ν. Φο υδατογραφείται από το συντετριμμένο πρόσωπο του Πάολο Παζολίνι στην παραλία της Όστρια. Η Ιταλία που παραμένει έρμαιο της μοίρας της, που κοιμάται πια για πάντα κάτω από στρώματα ρημαγμένων επαρχιών. Κατακόκκινες ταξιαρχίες και η Σιένα κάτω απ΄τις στάχτες.

Η Ελοίζα του ποιητή, η πιστή κληρονόμος της πίστης που καίγεται στην πυρά κάτω απ΄τ΄άγρυπνο βλέμμα του θεϊκού αντιπροσώπου σ΄ένα άλλο αφήγημα του “Έρωτα” αποτελούν εκδοχές της Ιταλίας. Το σκληρό πρόσωπο του καθολικισμού της θα κατακτήσει με τη σειρά του τις λαμπρές πόλεις του βιομηχανικού θαύματος. Ο σοσιαλισμός, προικισμένος μ΄όλη την στερνή χάρη των τελευταίων του σπασμών και απ΄την άλλη το ρεύμα του νεοφιλελευθερισμού που γεμίζουν τις σελίδες της εγχώριας ιστορίας θα συναντηθούν σ΄αυτά τα λατινικά χώματα, γεννώντας τέρατα και ελπίδες. Μια Ιταλία αιωνίως έφηβη, μ΄αγαλματώδη αισθητική, μια Ιταλία στα χέρια των εραστών της να καταργεί με έρωτα όλες τις ιδέες.

Τ΄ανθρώπινο του Φο δεν καταλύεται μες στην αίρεση του έρωτα. Εκεί ανασαίνει εκεί λαμβάνει τις ανεπανάληπτες διαστάσεις του για να καταλύσει τις προσευχές με την ηδονή της ζωής και με τα θεία δώρα της. Ολόκληρο το πνεύμα της Ιταλίας περνά μέσα απ΄τις φλέβες των υλικών, κατά μήκος του εγκάρσιου κλίτους ενός ναού, αποκομμένο πια απ΄τις ωδίνες της παλιάς δημοκρατίας. Ολόκληρη η Ιταλία δεν είναι τίποτε λοιπόν περισσότερο κύριε Φο από τα ταβάνια του Βερονέζε και τον καλό άγγελο που πάντα οδηγεί το χέρι του Μιχαήλ Άγγελου. Η χώρα για την οποία σας μιλώ, -το ΄πατε καλύτερα από κάθε άλλον-, είναι μια χαρισματική πουτάνα σ΄ελεύθερη πτώση. Κάποια που πίστεψε, που έπεσε θύμα ενός φθόνου σχεδόν θεϊκού και ασπάστηκε με στοργή και πίκρα τη μοίρα της. Απ ΄το βιομηχανικό Μιλάνο και το αφιλόξενο Φρίουλι ως το Παλέρμο και την Μεσσήνη η Ιταλία ξαναζεί τις αγίες επαρχίες της. Ο έρωτάς της είναι η καλύτερη απ΄όλες τις ιδέες αυτού του κόσμου.Ο ιταλικός νεορεαλισμός, ο μηχανισμός της αναπαράστασης που τόσο δοκίμασε τις φιλοδοξίες των ανανεωτών κινηματογραφιστών του περασμένου αιώνα, στήνει τους καθρέφτες του εμπρός στους διθυράμβους μιας Ρώμης λαμπρής και βιομηχανικής, γκρεμίζει για πάντα τους Απόλλωνες απ΄την ιστορία. Στ΄όνομα των μηρών σου, στο μέσα τους που είναι πάντα το κούφιο του Σκαρίμπα, φέρνει στο φως ένα απαράμιλλο ήθος που μπορεί μονάχα η ζωή να διδάξει στους ανθρώπους.

Στους λόφους γύρω απ΄την πόλη καίνε φωτιές. Κορίτσια και αγόρια με καρδιές πλασμένες αιώνιες, παθιασμένοι δρόμοι του Τορίνο και η βασανισμένη Μπρέσια. Σ΄όλη την επικράτεια έγινε πια γνωστό πως οι ποιητές που ζουν στα δεσποτικά των ημερών, κάνουν στάχτη την φθηνή υπόληψη αυτού του κόσμου.

Οι χαρακτήρες του Ντάριο Φο ορκίζονται πίστη στην αγάπη, καμιά τομή και καμιά λησμονιά δεν τους διαφεντεύει. Κανείς Θεός δεν τους ορίζει όταν γονατίζουν εμπρός στη χάρη της Ελοίζα όλων των καιρών. Όταν μαρτυρούν τη συντριβή του υποπρελαταριάτου στα προάστια του Τορίνο και όταν γίνονται καρδιές παρανάλωμα μες στη φαντασία και τις εικόνες. Παράξενα, θαλασσινά είδη βρέχουν τις ακτές της. Λαμπεντούζα, Αδριατική, Μεσόγειος. Η Ιταλία είναι μια ψηφίδα στα παράξενα βιτρώ της ιστορίας.

Κόντρα στην καθολική της ιστορία και το ανείπωτο μεγαλείο της, η πάλαι ποτέ καθολική εκκλησία αφήνει την τελευταία της πνοή. Την κερδίζουν τα πνεύματα που για κάθε φραγμό, για κάθε απαγόρευση ορθώνουν μια ιδέα. Πνεύματα όπως ο Ντάριο Φο που μες στον κυκεώνα των φθηνών θεαμάτων τούτης της εποχής, μεγεθύνονται μαζί με το πυκνό τους έργο.

Τον παρατηρώ στο βιογραφικό σημείωμα που συνοδεύει τ΄αφηγήματα του “Έρωτα.”Σχεδόν τον ακούω που γελά και προσεύχεται μ΄όλη του την ουσία αφοσιωμένη στη ζωή.

Διαβάστε τα κείμενα του Απόστολου Θηβαίου→